Internet stał się naturalną częścią codzienności – miejscem nauki, zabawy, pracy i kontaktów z innymi ludźmi. Choć daje wiele możliwości, niesie też poważne zagrożenia. Jednym z najpoważniejszych jest cyberprzemoc – przemoc stosowana z użyciem technologii cyfrowych. Dotyka zarówno dzieci i młodzież, jak i osoby dorosłe. Warto wiedzieć, na czym polega, jakie przybiera formy i jak można reagować, gdy do niej dochodzi.
Poniższy artykuł wyjaśnia najważniejsze pojęcia związane z cyberprzemocą, podaje przykłady zachowań oraz przedstawia miejsca, w których można otrzymać pomoc.
Najczęstsze formy cyberprzemocy
1. Cyberprześladowanie
To długotrwałe nękanie danej osoby w internecie. Może obejmować:
-
wysyłanie obraźliwych wiadomości,
-
publikowanie poniżających treści,
-
rozpowszechnianie plotek,
-
nękanie poprzez media społecznościowe.
Przykład: uczeń otrzymuje regularnie wyśmiewające wiadomości w grupie klasowej; rówieśnicy zakładają profil drwiący z jego wyglądu.
2. Trolling
Trollowanie polega na celowym prowokowaniu innych użytkowników, wywoływaniu awantur i konfliktów.
Przykład: osoba celowo komentuje zdjęcia nastolatka obraźliwymi uwagami, by wywołać kłótnię lub wzbudzić negatywne reakcje grupy.
3. Flaming
To gwałtowne, agresywne kłótnie w sieci, często pełne wulgaryzmów i obraźliwych treści. Od trollingu różni się tym, że jest bardziej emocjonalny – często wybucha nagle.
Przykład: wymiana krzywdzących wiadomości w klasowym czacie po konflikcie w szkole.
4. Flood
Flooding polega na „zalewaniu” kogoś wiadomościami – często setkami lub tysiącami, co ma przytłoczyć odbiorcę lub uniemożliwić mu korzystanie z urządzenia.
Przykład: grupa młodzieży wysyła jednocześnie dziesiątki wiadomości, memów czy gifów do jednej osoby, aby ją prześladować lub ośmieszyć.
5. Maskarada
Maskarada to podszywanie się pod inną osobę w sieci. Może polegać na:
-
zakładaniu fałszywych kont,
-
podszywaniu się w komunikatorach,
-
wysyłaniu wiadomości w imieniu ofiary.
Przykład: ktoś tworzy fałszywy profil uczennicy, publikując w jej imieniu obraźliwe treści.
6. Sexting
Sexting to wysyłanie lub odbieranie zmysłowych, często rozbieranych zdjęć czy nagrań. Wśród nastolatków bywa traktowany jako „dowód zaufania”, ale może prowadzić do poważnych konsekwencji, zwłaszcza gdy treści zostaną upublicznione.
Przykład: nastolatek wysyła zdjęcie partnerce, a po rozstaniu zdjęcie trafia do klasowej grupy.
7. Sextortion
Sextortion to szantaż seksualny. Polega na grożeniu ujawnieniem intymnych zdjęć lub nagrań, aby wymusić kolejne materiały, pieniądze lub określone zachowania.
Przykład: osoba poznana online żąda pieniędzy, grożąc publikacją wcześniej otrzymanych zdjęć.
8. Sharenting
Sharenting to nadmierne udostępnianie zdjęć lub informacji o dzieciach przez rodziców. Może zwiększać ryzyko cyberprzemocy lub ułatwić cyberprzestępcom zdobycie danych.
Przykład: rodzic publikuje zdjęcia dziecka w sytuacji wstydliwej lub intymnej, co później może zostać wykorzystane przez rówieśników do ośmieszania.
9. Patostream
Patostreaming to transmisje prezentujące patologiczne zachowania: przemoc, wulgaryzmy, upokarzanie innych, agresję. Oglądanie takich treści demoralizuje młode osoby i może prowadzić do normalizowania przemocy.
Przykład: influencer nagrywa na żywo wyśmiewanie lub zastraszanie innych osób, zachęcając widzów do podobnych działań.
10. Wyzwania (Challenge)
Internetowe challenge potrafią być zabawne i kreatywne, ale część z nich staje się niebezpieczna. Niektóre wyzwania zachęcają do przemocy, ryzykownych zachowań lub ośmieszania innych.
Przykład: challenge polegający na nagrywaniu, jak ktoś potajemnie popycha rówieśnika i udostępnia nagranie w sieci.
Jak chronić dzieci i młodzież?
1. Rozmowa to podstawa
-
Regularnie rozmawiaj z dzieckiem o tym, co robi w sieci.
-
Ucz je, że ma prawo mówić o swoich problemach.
-
Podkreśl, że nie jest winne, jeśli padnie ofiarą cyberprzemocy.
2. Ustal zasady korzystania z Internetu
-
omów zasady prywatności,
-
ustaw limity czasu,
-
wytłumacz konsekwencje publikowania zdjęć.
3. Pokaż, jak reagować
-
Nie odpisywać agresorowi.
-
Zabezpieczać dowody: zrzuty ekranu, linki, daty.
-
Blokować sprawcę.
-
Zgłaszać incydenty dorosłym lub odpowiednim instytucjom.
4. Buduj odporność psychiczną
Dzieci, które czują wsparcie rodziców i mają zdrowe relacje, lepiej radzą sobie z hejtem i presją rówieśniczą.
Gdzie zgłaszać przypadki cyberprzemocy? Gdzie szukać pomocy?
1. Szkoła
-
wychowawca,
-
pedagog szkolny,
-
psycholog,
-
dyrektor.
2. Policja
W przypadku szantażu, sextortion, stalkingu, gróźb karalnych czy kradzieży tożsamości.
3. Linia Dzieciom
116 111 – telefon zaufania dla dzieci i młodzieży. Czynny codziennie. Możliwość rozmowy anonimowej.
4. Telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci
800 100 100 – darmowa infolinia z poradami psychologicznymi.
5. Zgłaszanie nielegalnych treści
-
Dyżurnet.pl – krajowy punkt zgłaszania nielegalnych treści w Internecie (m.in. pornografia dziecięca, cyberprzemoc, nękanie).
-
Zgłoszenia w mediach społecznościowych: Facebook, Instagram, TikTok i inne platformy mają własne narzędzia do raportowania hejtu, podszywania się czy udostępniania intymnych materiałów.
6. Lokalna poradnia psychologiczno-pedagogiczna
Profesjonalna pomoc psychologiczna dla dzieci i rodziców.
Podsumowanie
Cyberprzemoc przybiera wiele form: od trollingu, flamingu i floodu, przez sexting, sextortion, sharenting, po niebezpieczne wyzwania czy patostreaming. Kluczową rolę w ochronie dzieci mają rodzice – ich wsparcie, rozmowa i czujność. Ważne, aby każdy – dziecko, nastolatek, dorosły – wiedział, że nie jest sam i że są miejsca, w których można otrzymać pomoc.
Świadomość, edukacja i szybka reakcja mogą uratować zdrowie psychiczne, relacje, a czasem nawet życie.
Jeśli chcesz, mogę przygotować także krótszą wersję artykułu, materiały edukacyjne dla szkoły albo infografikę dla rodziców.
dr Mariusz Gwardecki