11 września 2001 roku to data, która na zawsze zapisała się w historii świata. Tego dnia doszło do jednego z najbardziej dramatycznych i brzemiennych w skutki zamachów terrorystycznych w dziejach ludzkości. Ataki przeprowadzone przez islamistyczną organizację terrorystyczną Al-Kaida, pod przywództwem Osamy bin Ladena, wstrząsnęły nie tylko Stanami Zjednoczonymi, ale i całym światem. Zamachy te miały dalekosiężne skutki w polityce globalnej, prowadząc do wojen w Afganistanie i Iraku oraz do radykalnej zmiany podejścia do kwestii bezpieczeństwa na całym świecie.
 |
| Płonące wieże World Trade Center, New York 11 września 2001. Fot. PAP/EPA/SETH MCCALLISTER |
Przebieg zamachów
Rankiem 11 września cztery grupy terrorystów porwały cztery pasażerskie samoloty. Dwa z nich – loty American Airlines 11 oraz United Airlines 175 – uderzyły w bliźniacze wieże World Trade Center w Nowym Jorku. Trzeci samolot, lot American Airlines 77, został skierowany na Pentagon, czyli siedzibę Departamentu Obrony USA, znajdującą się w Waszyngtonie. Czwarty, lot United Airlines 93, rozbił się na polu w Pensylwanii, po tym jak pasażerowie próbowali przejąć kontrolę nad maszyną z rąk porywaczy. Prawdopodobnie miał on za cel Kapitol lub Biały Dom.
Pierwszy samolot uderzył w północną wieżę World Trade Center o 8:46 rano, a drugi o 9:03 w południową. W wyniku uderzeń i pożarów spowodowanych eksplozją paliwa lotniczego obie wieże runęły w ciągu dwóch godzin. W zamachach zginęło blisko 3000 osób, a tysiące innych zostało rannych. Oprócz ludzi przebywających w samolotach i budynkach, ofiarami byli także ratownicy, którzy spieszyli na pomoc.
Przyczyny i motywy zamachów
Za zamachami stała Al-Kaida, ekstremistyczna organizacja islamska, której ideologia opiera się na radykalnej interpretacji islamu. Przywódca Al-Kaidy, Osama bin Laden, motywował swoje działania sprzeciwem wobec obecności wojsk amerykańskich na Bliskim Wschodzie, zwłaszcza w Arabii Saudyjskiej, oraz poparciem USA dla Izraela. Jego celem było osłabienie wpływów Stanów Zjednoczonych na świecie, a szczególnie w krajach muzułmańskich, poprzez uderzenie w symbole amerykańskiej potęgi gospodarczej, wojskowej i politycznej.
 |
| Zniszczenia Pentagonu |
W kontekście zamachów z 11 września pojawia się również pytanie o to, jak terroryści mogli przeprowadzić tak skomplikowaną operację. W latach 90. Al-Kaida zyskała znaczące zaplecze logistyczne i finansowe, korzystając z chaosu w Afganistanie, gdzie Osama bin Laden i jego organizacja znaleźli schronienie. Terroryści trenowali, planowali operacje i rekrutowali nowych członków. Ataki z 11 września były efektem wieloletnich przygotowań, a ich sukces wynikał z wielu luk w systemie bezpieczeństwa.
Skutki zamachów
Zamachy z 11 września miały ogromne konsekwencje, zarówno dla Stanów Zjednoczonych, jak i dla całego świata. Już w 2001 roku rozpoczęła się wojna w Afganistanie, mająca na celu obalenie reżimu talibów, który ukrywał bin Ladena i jego współpracowników. Wojna ta, choć początkowo wydawała się sukcesem, stała się jednym z najdłuższych konfliktów zbrojnych w historii USA, trwającym do 2021 roku.
Wojna z terroryzmem, ogłoszona przez prezydenta George’a W. Busha, rozszerzyła się również na inne regiony świata, a jej kulminacją była inwazja na Irak w 2003 roku. Pod pretekstem posiadania przez reżim Saddama Husajna broni masowego rażenia, USA i ich sojusznicy obalili irackiego dyktatora. Jednak brak dowodów na istnienie tej broni, a także chaos, jaki zapanował w kraju po inwazji, doprowadziły do wzrostu antyamerykańskich nastrojów i nasilenia działalności ekstremistycznych grup.
Zmiany zaszły również w obszarze bezpieczeństwa wewnętrznego. W Stanach Zjednoczonych powołano do życia nowe instytucje, takie jak Departament Bezpieczeństwa Krajowego (Department of Homeland Security) oraz wprowadzono bardziej rygorystyczne kontrole na lotniskach. Globalnie wzrosło zainteresowanie tematyką terroryzmu oraz bezpieczeństwa, co wpłynęło na politykę wewnętrzną i zewnętrzną wielu krajów.
Społeczne i kulturowe konsekwencje
Ataki z 11 września miały także długofalowy wpływ na społeczeństwa. W Stanach Zjednoczonych wybuchły debaty na temat ograniczania wolności obywatelskich w imię bezpieczeństwa. Wprowadzono USA PATRIOT Act, który rozszerzał uprawnienia służb specjalnych w zakresie inwigilacji obywateli i podejrzanych o działalność terrorystyczną.
W sferze międzynarodowej doszło do wzrostu napięć między światem zachodnim a krajami muzułmańskimi. Islamofobia nasiliła się w wielu częściach świata, a muzułmanie żyjący na Zachodzie często stali się ofiarami dyskryminacji i uprzedzeń. W odpowiedzi na działania wojskowe USA na Bliskim Wschodzie, wzrosła liczba organizacji ekstremistycznych, takich jak Państwo Islamskie (ISIS), które kontynuowały działania terrorystyczne na globalną skalę.
Podsumowanie
Zamachy z 11 września 2001 roku to wydarzenie, które wstrząsnęło fundamentami współczesnego świata. Zmieniły one politykę międzynarodową, podejście do kwestii bezpieczeństwa oraz wywołały głębokie przemiany społeczne. Chociaż od tych tragicznych wydarzeń minęły już ponad dwie dekady, ich skutki są wciąż odczuwalne, a debata na temat terroryzmu, wolności i bezpieczeństwa nadal pozostaje aktualna.
dr Mariusz Gwardecki