Sport narodził się w starożytnej Grecji w kręgach arystokracji, wynikał z bezinteresownej rywalizacji, był wyrazem statusu społecznego arystokraty, odróżniał go od pozostałych obywateli. Arystokracja uważała pracę, za rzecz hańbiącą, sport natomiast przysparzał prestiżu.
W rozwiniętych polis greckich, zarówno demokratycznych jak i oligarchicznych sport szybko stał się własnością ogółu greckiego społeczeństwa i wszedł do kanonu wykształcenia Greka. Gimnazjony
Gimnazjony były początkowo zwykłymi placami do ćwiczeń sportowych, potem były już to całe kompleksy rekreacyjno-sportowe z boiskami, salami do ćwiczeń i gier, bieżnią i palestrą - salą zapasów. W gimnazjonach znajdowały się także otwarte pomieszczenia - portyki, w których można było podyskutować na tematy filozoficzne i polityczne, wysłuchać wykładu, podziwiać popisy mówców lub po prostu przyglądać się rywalizacji ćwiczących - w taki sposób realizował się ideał greckiego wychowania w wydaniu ateńskim, zakładający równomierny rozwój ducha i ciała.
Gimnazjony stały się, co najmniej od IV w. p.n.e. nieodłącznym elementem każdego miasta. Organizowane były przez państwo i zarządzane przez specjalnego urzędnika. Stały się, podobnie jak igrzyska olimpijskie, nieodzownym atrybutem kultury greckiej.
Igrzyska Olimpijskie
Ogólnogreckie imprezy sportowo-religijne stanowiły zewnętrzny i spektakularny przejaw greckiej kultury, pomimo podziałów politycznych. Do najbardziej znanych należą igrzyska olimpijskie, wielkie zawody sportowe ku czci Zeusa Olimpijskiego, które odbywały się co 4 lata w miejscowości Olimpia w Elidzie na Półwyspie Peloponeskim. Na czas ich trwania ogłaszano święty pokój (ekecheiria) - nie wolno było wówczas prowadzić żadnych wojen; z reguły zasada ta była przestrzegana.
 |
| Źródło: Universal History Archive/ Getty Images |
Igrzyska olimpijskie cieszyły się powszechnym uznaniem. Okres między nimi określano terminem “olimpiada” i stosowano do liczenia czasu. Na przykład mówiono, że coś wydarzyło się w drugim roku dwudziestej olimpiady. Obok igrzysk w Olimpii ogólnogrecką sławą cieszyły się igrzyska pytyjskie w Delfach, igrzyska istmijskie w Koryncie i igrzyska nemejskie w Argos; czas określano jednak tylko według igrzysk w Olimpii.
Na zawodach rozgrywano szereg różnych konkurencji. Do klasycznych należały: biegi, rzut dyskiem, skoki, zapasy, boks, a także wyścigi dwu i czterokonnych zaprzęgów. Zwycięzcy otrzymywali nagrodę: w Olimpii wieniec z gałązek drzewa oliwnego; w Delfach - laurowy; w Argos i Nemei - z selera; cieszyli się ponadto wielką sławą. W ich rodzinnych miastach wystawiano im pomniki i honorowano na różne sposoby.
Początki i znaczenie igrzysk
Pierwsze odnotowane igrzyska odbyły się w 776 roku p.n.e. Początkowo zawody obejmowały jedynie bieg na dystans jednego stadionu (około 192 metry), ale z czasem program rozszerzono o inne konkurencje, takie jak zapasy, rzut dyskiem, rzut oszczepem, skok w dal oraz pankration – brutalną mieszankę boksu i zapasów. Zawodnicy rywalizowali w różnych konkurencjach, z których najważniejsze to:
- Stadion – bieg na krótki dystans,
- Diaulos – bieg na dystans podwójnej długości stadionu,
- Dolichos – bieg długodystansowy,
- Pentatlon – pięciobój, obejmujący bieg, skok w dal, rzut dyskiem, rzut oszczepem i zapasy,
- Wyścigi rydwanów – jedna z najbardziej widowiskowych konkurencji, odbywająca się na hipodromie,
- Pankration – niezwykle brutalna walka, w której dozwolone były niemal wszystkie chwyty.
Zasady i uczestnictwo
W igrzyskach mogli brać udział jedynie wolni obywatele greckich polis, a zawody były przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn. Zawodnicy występowali nago, co miało podkreślać piękno ludzkiego ciała i hołdować ideałowi harmonii między umysłem a ciałem. Sportowcy przechodzili intensywne treningi w gimnazjonach, a zwycięzcy cieszyli się ogromnym prestiżem i sławą.
Zanik i odrodzenie igrzysk
Wraz z upadkiem Grecji i dominacją Rzymu igrzyska stopniowo traciły na znaczeniu, aż do ich oficjalnego zakazu przez cesarza Teodozjusza I w 393 roku n.e. jako pogańskiej ceremonii. Idea olimpizmu odrodziła się jednak w XIX wieku dzięki Pierre’owi de Coubertinowi, który w 1896 roku zorganizował pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie w Atenach.
Współcześnie idea starożytnych igrzysk wciąż żyje w nowoczesnym ruchu olimpijskim. Symboliczne elementy, takie jak zapalanie znicza olimpijskiego w Olimpii, nawiązują do tradycji sprzed tysięcy lat, przypominając o sportowym duchu i jednoczącej sile igrzysk.
Igrzyska olimpijskie starożytnej Grecji to nie tylko zawody sportowe, lecz także wyraz greckiej filozofii życia, w której kult ciała, umysłu i religii splatał się w jedno wielkie święto.
dr Mariusz Gwardecki
.webp)
.webp)
