.png)
Funkcje sodu
Sód współtworzy surowicę krwi, decyduje również o przemieszczaniu się wody pomiędzy przestrzenią wewnątrzkomórkową pozakomórkową. Jedną z jego głównych funkcji jest aktywny udział w gospodarce wodno-elektrolitowej i równowadze kwasowo-zasadowej. Sód wpływa także na utrzymanie odpowiedniej objętości płynów oraz prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi. Optymalizuje pracę układu nerwowego i przekaźnictwa nerwowego, istotnie oddziałuje także na układ mięśniowy. Ma fundamentalne znaczenie dla produkcji kwasu solnego w żołądku.
Niedobór sodu i jego przyczyny
Prawidłowe stężenie jonów sodu w surowicy krwi wynosi 135-145 mmol/L. Przy nadmiernych ilościach sodu wzrasta jego wydalanie wraz z moczem, przy niedoborach dochodzi o zatrzymywania tego pierwiastka w organizmie. Warto też zwrócić uwagę, że zapotrzebowanie na ten pierwiastek zmienia się w zależności od aktywności fizycznej, temperatury otoczenia i wieku. W przypadku umiarkowanego klimatu i umiarkowanego wysiłku fizycznego (nie wywołujących nadmiernej potliwości) 115mg sodu na dobę wystarcza na pokrycie strat pierwiastka wydalanych dobowo wraz z potem i moczem u dorosłego człowieka. Intensywny wysiłek fizyczny oraz wysoka temperatura otoczenia zwiększają straty sodu (wydalany jest wraz z potem), jednocześnie wzrasta zapotrzebowanie na sód. Powszechnie przyjmuje się, że zdrowe osoby dorosłe powinny przyjmować ok. 1500mg sodu na dobę - ważne jest, aby dobowa dawka nie przekroczyła 2g, gdyż długotrwałe nadmierne spożycie sodu związane jest z wieloma niekorzystnymi skutkami zdrowotnymi (wzrostem ryzyka wystąpienia udaru mózgu oraz nadciśnienia tętniczego). Hiponatremia występuje wtedy, kiedy poziom sodu w surowicy krwi spadnie poniżej 135 mmol/L. Hiponatremię można podzielić na:
- łagodną - stężenie sodu wynosi 130-135mmol/L;
- umiarkowaną - stężenie sodu wynosi 125-129mmol/L,
- ciężką - stężenie sodu spada poniżej 125 mmol/L.
Hiponatremia ostra trwa poniżej 48 godzin a przewlekła powyżej 2 dób. Długotrwały niedobór sodu lub spadek poniżej 110mmol/L to stan zagrożenia życia. Śmiertelność z powodu hiponatremii utrzymuje się na dość wysokim poziomie - wynosi od 38 do 58%
Do najczęstszych przyczyn niedoborów sodu zaliczyć należy odwodnienie, które najczęściej ma miejsce w wyniku nadmiernego pocenia się w skutek długotrwałego wysiłku fizycznego oraz upałów. Niedobory sodu często występują przy:
- rozległych oparzeniach;
- biegunkach;
- wymiotach;
- zapaleniu trzustki.
Niedobór sou równie często może być spowodowany nadmiarem wody w organizmie w stosunku do ilości sodu. Wówczas głównym problemem jest wydzielanie hormonu antydiuretycznego (wazopresyny). Taki rodzaj niedoborów sodu określamy jako hiponatremię hipotoniczną.
Do pozostałych przyczyn wystąpienia hiponatremii zalicza się:
- niedoczynność tarczycy;
- niedoczynność kory nadnerczy;
- niewydolność serca;
- marskość wątroby;
- choroby nerek;
Objawy niedoboru
Objawy niedoboru sodu zależą od tempa, w którym doszło do utraty sodu. Hiponatremia łagodna zwykle przebiega bezobjawowo, postać umiarkowana daje już objawy, do których należą:
- utrata apetytu;
- osłabienie i zmęczenie;
- zawroty głowy;
- nudności;
- zaburzenia orientacji;
- bóle głowy;
- splątanie;
- wymioty;
- senność;
- obniżenie ciśnienia krwi;
- skurcze i drżenia mięśni;
- zaburzenia snu;
- niepokój;
- nadpobudliwość;
- zaburzenia mowy.
Przy spadku poniżej 125mmol/L to tzw. przekroczenie progu bezpieczeństwa, które daje poważne objawy:
- utrata przytomności;
- drgawki;
- obrzęk mózgu;
- uszkodzenia mózgu.
Dieta
Bardzo rzadko zdarza się aby niedobór sodu wystąpił na skutek zaburzeń diety - zbyt małej ilości pierwiastka przyjmowanego wraz z żywnością. Głównym źródłem sodu w codziennej diecie jest sól kuchenna oraz produkty z dodatkiem chlorku sodu - mięsa, pieczywo, sery, wędliny, warzywa konserwowe i przekąski. Osobom narażonym na znaczne wysiłek fizyczny oraz w działanie wysokich temperatur zaleca się spożywanie płynów elektrolitowych (do kupienia m.in w aptece).
Diagnostyka i leczenie
Podstawowym badaniem zmierzającym do wykrycia niedoborów sodu jest morfologia krwi, która pozwala ustalić poziom sodu, często konieczne jest również wykonanie badania moczu. Leczenie polega na wyrównaniu niedoborów sodu w organizmie, metoda uzupełnienia zależy od czasu trwania niedoboru oraz od brakującej ilości sodu. Co do zasady - im dłużej pacjent cierpiał na hiponatremię - tym wolniej wyrównuje się poziom sodu. Zbyt gwałtowny wzrost stężenia mógłby bowiem doprowadzić do ciężkich powikłań, w tym do demielinizacji - rozpadu osłonek mielinowych w obwodowym lub ośrodkowym układzie nerwowym. W zależności od przyczyny wystąpienia niedoborów lekarz zaleci odstawienie płynów (w przypadku zbyt dużej ilości wody) lub nawodnienie wodą wzbogaconą w sód (w przypadku znacznej utraty płynów). W przypadku uzupełnienia niedoboru sodu poprzez pożywienie warto pamiętać, że Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca nieprzekraczanie 5g sodu spożywanego w ciągu doby. W poważniejszych niedoborach konieczne jest dożylne podawanie płynów nawadniających. Integralną częścią leczenia jest także ustalenie przyczyn wystąpienia niedoboru sodu i ich zwalczenie.
MG
Źródła:
- medonet.pl
- medme.pl
- medicover.pl
- diag.pl
- portal.abczdrowie.pl
- doz.pl
- wapteka.pl
- mp.pl