Fosfor - funkcje, niedobór i nadmiar

 

Fosfor (łac. Phosphorus) jest istotnym pierwiastkiem, niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jego niedobór (hipofosfatemia) prowadzi do zaburzeń jednych z najważniejszych organów - m.in. serca i nerek. Jest pierwiastkiem budującym kości, z tej przyczyny zaburzenia w jego gospodarce prowadzą do zmniejszenia ich gęstości, a w efekcie tego do osteoporozy. Niedobór fosforu najczęściej spowodowany jest nieodpowiednią dietą, niewydolnością nerek lub przyjmowaniem niektórych leków.

Funkcje fosforu w organizmie

Fosfor jest składnikiem budującym kości i zęby, wchodzi w skład kwasów nukleinowych - DNA i RNA. W dużych ilościach wystękuje także w tkance mózgowej, wchodzi w skład związków wysokoenergetycznych: ATP i GTP. Wiele używanych przez organizm związków i enzymów, aby wykazywać działanie biologiczne musi najpierw podlegać fosforyzacji - z tej przyczyny niedobory fosforu prowadzą do nieprawidłowego funkcjonowania wszystkich komórek i narządów.

Przyczyny niedoboru fosforu.

Niedobór fosforu jest zjawiskiem rzadkim. Do najczęstszych przyczyn należą:
  • niedobór witaminy D i inne zaburzenia wchłaniania;
  • nadmierne wydalanie fosforu wraz z moczem;
  • zespoły metaboliczne;
  • dieta uboga w  białko;
  • długotrwałe głodzenie się;
  • diety odchudzające;
  • wymioty i biegunka;
  • rozległe oparzenia;
  • steroidowe leki przeciwzapalne;
  • choroby nerek;
  • nadczynność przytarczyc.

Niedobór i jego skutki

Niedobór fosforu właściwie nie daje żadnych objawów. Poważne lub długotrwałe niedobory mogą wywołać:
  • dolegliwości ze strony układu nerwowego: skurcze mięśni, drgawki, encefalopatia;
  • dolegliwości ze strony układu krążenia: zaburzenia pracy serca;
  • dolegliwości ze strony układu oddechowego: upośledzenie siły mięśni oddechowych;
  • niedokrwienie narządów - następuje wskutek zaburzenia wymiany tlenu i dwutlenku węgla;
  • spadek odporności, skłonności do zakażeń;
  • osłabienie kości, osteoporoza;
  • bóle mięśniowe;
  • niewydolność nerek; 
  • wymioty;
  • brak apetytu.

Prawidłowe stężenie fosforu w organizmie zależne jest od wieku: 

  • noworodki w wieku 1–5 dni: 4,8–8,2 mg/dl;
  • dzieci w wieku 1–3 lat: 3,8–6,5 mg/dl;
  • dzieci w wieku 4–11 lat: 3,7–5,6 mg/dl;
  • dzieci w wieku 12–15 lat: 2,9–5,4 mg/dl;
  • dzieci w wieku 16–9 lat: 2,7–4,7 mg/dl;
  • dorośli: 3,0–4,5 mg/dl.
Przyjmuje się, że umiarkowany niedobór to stężenie fosforu pomiędzy 1 a 2,5 mg/dl; ciężki niedobór to stężenie poniżej 1mg/dl. 

Dieta

Kluczem do utrzymania w organizmie odpowiedniego stężenia fosforu jest prawidłowa dieta. Na pocieszenie można dodać, że fosfor obecny jest niemal we wszystkich produktach spożywczych. Spore jego pokłady znajdują się w mięsie, ziarnach zbóż, parówkach i wodzie mineralnej. Największe "złoża" fosforu występują w żywności wysoko przetworzonej - mięsie, serach i napojach gazowanych, w których fosfor występuje pod postacią kwasu fosforowego, gdzie pełni funkcję stabilizatora. Najlepsze pod względem zawartości wapnia i fosforu jest mleko i pochodzące z niego produkty.  Warto jednak pamiętać, że zbyt duża ilość fosforu w diecie prowadzi do "wypłukiwania" wapna z organizmu co osłabia kości.

Leczenie

Aby stwierdzać niedobór fosforu przeprowadza się badania laboratoryjne krwi - pacjent powinien być na czczo. W celach diagnostycznych (np. aby ustalić, czy mocz jest wydalany) przeprowadza się również badanie moczu. Leczenie w pierwszej kolejności polega na ustaleniu przyczyny niedoboru i jej wyeliminowaniu. Zalecana jest zbilansowana dieta. W przypadku większych niedoborów fosforu stosuje się suplementację doustną, która trwa kilkadziesiąt tygodni – konieczne jest bowiem ustabilizowanie poziomu fosforu w organizmie.

MG

Źródła:

  • medonet.pl
  • medme.pl
  • medicover.pl
  • diag.pl
  • portal.abczdrowie.pl
  • doz.pl
  • wapteka.pl
  • mp.pl