Funkcje żelaza w organizmie
Żelazo spełnia najważniejszą swoją funkcję w metabolizmie komórkowym jako składnik enzymów w nim uczestniczących; jest składnikiem hemoglobiny - białka zawartego w krwinkach czerwonych - przez co jest ważnym elementem w procesie rozdysponowania tlenu w organizmie; wchodzi także w skład mięśni. Żelazo magazynowane jest w szpiku kostnym i śledzionie, pełni funkcje zapasowe.
Przyczyny niedoboru żelaza
Wśród przyczyn niedoborów żelaza można wymienić:
- utrata krwi lub przewlekłe krwawienia - np. z przewodu pokarmowego lub obfitej miesiączki.
- okres dojrzewania;
- okresie w którym zapotrzebowanie organizmu na mikroelementy jest zwiększone;
- ciąża - szczególnie II i III trymestr;
- niewystarczające spożycie produktów bogatych w żelazo;
- stosowanie źle zbilansowanych diet wegańskich lub wegetariańskich;
- zaburzenia wchłaniania żelaza w jelitach - często obserwowane w przypadku zabiegów chirurgicznych związanym z przewodem pokarmowym;
- zakażenie bakterią Helicobacter Pylori;
- stan zapalny żołądka i / lub jelit;
Szczególną uwagę należy zwrócić na leki, które również mogą być istotnym czynnikiem wywołujących obniżony poziom żelaza w organizmie. Są to leki z grupy inhibitorów pompy protonowej oraz antagoniści receptora H2 - często stosowane w leczeniu zgagi.
Skutki niedoborów żelaza
Objawy obniżonego poziomu żelaza
Do najczęściej występujących objawów niedoboru żelaza w organizmie należą:
- osłabienie odporności i wzrost podatności na infekcje;
- zajady w kącikach ust;
- sucha i szorstka skóra;
- łamliwość paznokci oraz podłużne prążki na płytce paznokciowej;
- wypadanie włosów;
- uczucie kołatania serca;
- przyspieszona akcja serca;
- bóle i zawroty głowy;
- cienie pod oczami;
- bladość skóry i błon śluzowych, w tym spojówek;
- problemy z koncentracją;
- senność, apatia;
- ogólne osłabienie;
- szybkie męczenie się.
Dieta
Podstawową leczeniem niedoborów żelaza jest właściwa dieta, która odpowiada zapotrzebowaniu organizmu na żelazo, co na dobę wynosi 2mg żelaza dla kobiet oraz 1 mg dla mężczyzn. Warto przy tym pamiętać, że wchłanianiu podlega jedynie część dostarczanego w żywności żelaza, z tego względu konieczne jest dostarczanie większych ilości - 10-20 mg na dobę. Dobre źródło żelaza stanowią:
- mięso;
- podroby;
- ryby;
- jaja;
- warzywa (pietruszka, zielony groszek, por, szpinak, brokuł, szczaw, burak);
- owoce (rodzynki, morele, śliwki, suszone jabłka, czerwone i białe porzeczki, awokado);
- orzechy (szczególnie włoskie i laskowe);
- produkty zbożowe (chleb graham, płatki żytnie i owsiane, kasza pęczak, kasza jaglana, kasza gryczana, ryż brązowy);
- nasiona roślin strączkowych (np. groch, fasola).
Warto też zwrócić uwagę na produkty, które mogą obniżać przyswajanie żelaza - np kawa, herbata, produkty bogate w wapń (m.in mleko).
W pożywieniu żelazo występuje w postaci jonu trójwartościowego - taka forma nie jest wchłaniana przez przewód pokarmowy; dopiero w wyniku działania soku żołądkowego oraz kwasu askorbinowego (wit. C) forma żelaza zostaje zredukowana do dwuwartościowej, która wchłaniana jest w przewodzie pokarmowym. Z tego względu warto pamiętać, że dla lepszego wchłaniania żelaza, należy łączyć produkty je zawierające z produktami obfitymi w witaminę C (natka pietruszki, szpinak, papryka, cytryna, kiwi, czarna porzeczka, pomarańcza).
Leczenie farmakologiczne
Jeżeli właściwa dieta nie przynosi rezultatu konieczne jest wdrożenie leczenia farmakologicznego. W pierwszej kolejności należy rozpoznać i wyeliminować przyczynę wystąpienia niedoboru żelaza. Jeżeli nie ma żadnych problemów z jego wchłanianiem w przewodzie pokarmowym stosuje się preparaty doustne - żelazo zawarte w tabletkach, przyjmować należy między posiłkami lub na czczo. W przypadku wystąpienia problemów z tolerancją preparatów doustnych (często pojawiają się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, np. bóle brzucha, biegunki) stosuje się preparaty podawane drogą pozajelitową - najczęściej w formie zastrzyku, który musi być podawany przez wykwalifikowany personel medyczny.
Leczenie anemii jest długotrwałe. Pierwsze podniesienie stężenia hemoglobiny o ok. 2gdl ma miejsce dopiero po ok. 3 tygodniach od początku leczenia, które trwa ok 4-6 miesięcy. Jest to spowodowane koniecznością odbudowania przez organizm magazynów żelaza. Podawanie żelaza kontynuuje się zatem jeszcze kilkadziesiąt dni po uzyskaniu prawidłowego wyniku w morfologii krwi.
Warto też wspomnieć, że w niektórych przypadkach zalecane jest profilaktyczne przyjmowanie żelaza aby uniknąć anemii. Dawka profilaktyczna jest mniejsza od tej, która podawana jest w trakcie leczenia anemii - szczególnie wskazana jest u kobiet w ciąży i karmiących piersią, wcześniaków, noworodków z ciąż mnogich, osób stosujących niezbilansowana dietę bezmięsną lub ubogą w produkty mięsne.
MG
Źródła:
- medonet.pl
- medme.pl
- medicover.pl
- diag.pl
- portal.abczdrowie.pl
- doz.pl
- wapteka.pl
- mp.pl