Pomiędzy 300 a 180 milionów lat temu nie istniały znane nam dziś kontynenty: Europa, Afryka, Azja, Ameryki, Antarktyda i Australia - zamiast nich funkcjonował jeden superkontynent, określany dziś jako Pangea (z j. greckiego Ziemia). W jej granicach znalazły się wszystkie współczesne płyty kontynentalne.
Pangea dzieliła się na dwie części: północną Laurazję oraz południową Gondwanę; powstała w karbonie w następstwie zderzenia Gondwany z Euroameryką oraz kontynentów kazachskiego i syberyjskiego. Zdaniem niektórych badaczy, w przyszłości ponownie dojdzie do utworzenia superkontynentu, wśród proponowanych dla niego nazw znajdują się: Amazja i Pangea Ultima.
Cykl superkontynentalny
Wytworzenie się Pangei to okres bardzo odległy, który poprzedza powstanie pierwszych ludzi i dinozaurów. W 1915r. Alfred Wegener w jednej ze swoich praz opisywał teorię wędrówki kontynentów. Jego dokonania pozwoliły późniejszym biologom wskazać przyczyny występowania spokrewnionych ze sobą roślin i zwierząt oddzielonych oceanem, znajdujących się po dwóch stronach świata; teoria tłumaczy także, dlaczego skamieniałości danego dinozaura można odnaleźć w Afryce i Ameryce Południowej.
John Tuzo Wilson jest z kolei twórcą koncepcji cyklu superkontynentalnego - jego zdaniem powstanie i rozpad olbrzymich płyt kontynentalnych stanowi powtarzającą się sekwencję zdarzeń; według niego jeden cykl trwa od 300 do 500 milionów lat.
Nowy superkontynent
Naukowcy z Curtin University w Australii prowadzili badania powiązane z cyklem superkontynentalnym, chcąc ustalić kiedy dojdzie do kolejnego takiego zjawiska na Ziemi. Wyniki badań zostały opublikowane w czasopiśmie naukowym "National Science Review", wskazują, że Amazja powstanie za ok. 200-300 milionów lat.
Główny autor analizy naukowej Chuan Hung twierdzi, że w ciągu ostatnich 2 miliardów lat ziemskie kontynenty zderzały się ze sobą, co 600 milionów lat dochodzi do cyklu superkontynentalnego, w ramach którego formuje się nowy kontynent - oznacza to, że współczesne kontynentu mogą się połączyć za kilkaset milionów lat.
Zdaniem naukowców dojdzie do zderzenia się Ameryki z Azją, co przyczyni się do zamknięcia Oceanu Spokojnego. Pacyfik jest najstarszym oceanem, zaczął formować się po rozpadzie Pangei, ok. 700 milionów lat temu, jest pozostałością po rozległym oceanie Panthalassa. Ocean Spokojny zmniejsza się o kilka centymetrów rocznie, stąd też zdaniem naukowców właśnie w jego miejscu powstanie Amazja. Powstanie Amazji spowodować ma zmiany klimatyczne w wielu miejscach na Ziemi, wraz z nimi mają powstać także nowe ekosystemy. Jak przekonują naukowcy - to już nie będzie Ziemia, którą znamy, nie wiadomo również, czy gatunek ludzki nadal będzie istniał - jeśli tak będzie na zupełnie innym etapie ewolucji; podobnie też nie wiadomo, jakie inne gatunki powstaną do tego czasu.
Warunki na nowym superkontyntynencie
Najnowsze analizy wskazują także na zmiany klimatyczne, które zachodzić będą w czasie formowania się nowego superkontynentu. Badacze z University of Bristol stworzyli model klimatu, który budzi niepokój - nowy kontynent ma być gorący, suchy i w większości niezdatny do zamieszkania. Procesy tektoniczne, dzięki którym kontynent mógłby się uformować doprowadziłyby do częstszych erupcji wulkanów, co wiązać się będzie z potężnymi emisjami dwutlenku węgla do atmosfery oraz znacznym ociepleniem klimatu.
Główny autor badań dr Alexader Farnsworth uważa, że powszechnie występujące temperatury w zakresie 40-50 stopni Celsjusza oraz jeszcze wyższe temperatury występujące cyklicznie, w połączeniu z wysokim poziomem wilgotności przypieczętować mają los ludzki oraz wielu innych gatunków ssaków - nastąpiłoby wymarcie z powodu przegrzania, systemy termoregulacyjne przestałyby działać.
Dr Eunice Lo z zespołu naukowców podkreśla, że za 250 milionów lat, kiedy uformuje się superkontynent, zaledwie 8-16% lądów nadawałoby się do zamieszkania przez ssaki; dlatego też zgodnie z przewidywaniami za 250 milionów lat Ziemie nie będzie nadawała się do zamieszkania. Ekstremalne upały, które są szkodliwe dla zdrowia ludzi występują jednak już dziś - stąd ważne jest jak najszybsze osiągnięcie zerowej emisji dwutlenku węgla.
dr Mariusz Gwardecki
Źródła:
- Chuan Huang, Zheng-Xiang Li, Nan Zhang, Will Earth's next supercontinent assemble through the closure of the Pacific Ocean [w:] National Science Review, Volume 9, Issue 12, December 2022, nwac205.
- New research reveals extreme heat likely to wipe out humans and mammals in the distant future [w:] Nature Geoscience (Peer-Reviewed Publication, UNIVERSITY OF BRISTOL)
- www.national-geographic.pl