Witamina C znana również jako kwas askorbinowy jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych witamin niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Posiada bardzo szerokie zastosowanie w organizmie człowieka, uczestniczy w wielu procesach w nim zachodzących. Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, jest jednak wysoce wrażliwa na działanie wysokich temperatur, światła i tlenu. Organizm człowieka nie potrafi jej wytworzyć samodzielnie, musi zostać dostarczona wraz z pożywieniem. Jakie funkcje pełni w organizmie witamina C? Jakie są przyczyny, skutki i objawy jej niedoboru? Jak je leczyć?
Funkcje witaminy C w organizmie
Witaminie C przypisuje się istotny wpływ na układ odpornościowy – nigdy nie został on jednak jednoznacznie potwierdzony w badaniach naukowych. Wiele opinii naukowych, obserwacji i badań klinicznych potwierdza jednak fakt, że kwas askorbinowy zmniejsza częstotliwość występowania przeziębień oraz skraca czas ich trwania – jest to powodowane działaniem antyoksydacyjnym witaminy C, które chroni również organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Ponadto witamina C:
- pełni istotną funkcję w biosyntezie kolagenu (budulca tkanki łącznej, skóry, chrząstek, rogówki oka i zębów);
- uczestniczy w biosyntezie hormonów;
- przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego i nerwowego;
- pozytywnie wpływa na układ krwionośny, ma istotny wpływ na proces krzepliwości krwi;
- bierze udział procesie przemiany steroidów, leków i tłuszczów;
- ma pozytywny wpływ na przyswajalność wapnia i żelaza;
- przyczynia się do szybszego gojenia ran;
- korzystnie wpływa na zdrowie dziąseł i zębów – pomaga zapobiegać próchnicy i paradontozie;
- stabilizująco wpływa na psychikę;
- ułatwia proces gojenia się ran;
- wspiera koncentrację;
- obniża poziom cukru we krwi.
Przyczyny niedoboru witaminy C
Najczęściej niedobór witaminy C spowodowany jest niską zawartością tej witaminy w diecie, zaburzeniami wchłaniania w jelicie lub zwiększonym zapotrzebowaniem. Często niedobór kwasu askorbinowego obserwuje się u osób odchudzających się i pracujących fizycznie. Na niedobór witaminy C narażone są osoby narażone na długotrwały stres, mieszkające w miastach (związane jest to z zanieczyszczeniem środowiska) oraz kobiety w ciąży i karmiące piersią. Do grupy ryzyka niedoborów witaminy C należą:
- osoby niedożywione;
- palacze;
- alkoholicy;
- osoby starsze;
- osoby z zaburzeniami odżywiania i wchłaniania;
- osoby na restrykcyjnych dietach;
- cukrzycy.
Zapotrzebowanie na witaminę C jest zależne od płci, wieku, zdrowia organizmu i aktywności fizycznej. Mimo wielu przeprowadzonych badań nie udało się ustalić optymalnej dawki kwasu askorbinowego, który powinien być dostarczany do organizmu. Instytut Żywności i żywienia określił jedynie minimalne dawki witaminy dla poszczególnych grup wiekowych:
- dzieci: 40-50 mg/dzień;
- młodzież: 50-75 mg/dzień;
- dorośli: 80 mg/dzień.
Przeciętnie spożywamy dziennie ok 70-80mg witaminy C, co spełnia powyższe wytyczne. Powszechnie używa się jednak, że dzienna dawka witaminy C powinna wynosić ok 200mg dziennie. Dobowa podaż witaminy C powinna być zwiększona u osób:
- chorujących na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę i nowotwory;
- uzależnionych od alkoholu i palenia tytoniu;
- z zaburzeniami łaknienia oraz czynności jelit;
- uprawiających sport;
- zaniżonym poziomie odporności;
- z problemami stomatologicznymi: paradontozą, zapaleniem dziąseł, próchnicą;
- ze stwierdzoną niedokrwistością;
- z zaburzeniami gojenia się ran;
- stosujących dietę eliminacyjną.
- narażonych na długotrwały stres.
Objawy i skutki niedoboru witaminy C
Niedobór witaminy C to stan wysoce szkodliwe dla zdrowia. Powoduje:
- zaburzenia syntezy kolagenu;
- upośledzenie procesów krzepnięcia krwi;
- zaburzenia wchłanialności żelaza;
- osłabienie układu kostnego;
- rozwój próchnicy i osłabienie dziąseł;
- pogorszenie się stanu zdrowia skóry;
- rozwój miażdżycy;
- osłabienie organizmu: zwiększona podatność na zmęczenie, zmniejszona wydolność fizyczna.
Najbardziej charakterystycznym i poważnym objawem długotrwałego niedoboru kwasu askorbinowego jest szkorbut – znany w minionych wiekach jako choroba żeglarzy. Choroba jest wyłącznie następstwem niedoboru witaminy C, objawia się:
- zmianami skórnymi: czerwono-niebieskimi plamkami wokół mieszków włosowych;
- problemami z dziąsłami: dziąsła puchną, stają się miękkie, gąbczaste i czerwone, często krwawią;
- problemami z układem mięśniowo-szkieletowym: krwawienie wewnątrz stawów, dyskomfort, opuchlizna, ból – może uniemożliwiać chodzenie;
- problemami z oczami: są podrażnione i suche, chorzy często skarżą się na zamazany obraz i nadwrażliwość na światło;
- problemami z sercem i płucami: niskie ciśnienie tętnicze, bóle w klatce piersiowej, spłycenie oddechu.
- rozwojem anemii (dotyczy 75% chorych);
- Szkorbut może zakończyć się śmiercią, jest jednak całkowicie wyleczalny.
 |
| Szkocki lekarz James Lind pomaga choremu marynarzowi choremu na szkorbut, XVIII wiek Szkorbut był chorobą znaną od stuleci. Szkocki lekarz James Lind wykazał, że spożywanie cytrusów leczy chorobę. |
Dieta
Witamina C występuje w postaci naturalnej i syntetycznej. Z reguły powszechnie uważa się, że każdy składnik wykazuje lepsze właściwości w postaci naturalnej. W przypadku witaminy C można jednak stwierdzić, że naturalna postać kwasu askorbinowego (np. zawartego w owocach) posiada identyczne właściwości jak ten otrzymany w procesie biotechnologicznym. Witamina C jest przy tym najbardziej powszechnym składnikiem żywności – przede wszystkim pochodzenia roślinnego. Najbardziej wartościową formą kwasu askorbinowego jest ten zawarty w warzywach, owocach, a przede wszystkim także w kiszonkach, które zawierają ponadto bakterie probiotyczne. Na witaminę C niekorzystnie oddziałuje obróbka termiczna (straty jej zawartości w żywności sięgają ok 50%) oraz suszenie (strata ok. 80%). Szczególnie polecaną formą obróbki warzyw – aby nie traciły one prozdrowotnych składników (w tym witaminy C) jest gotowanie ich na parze. Do najbogatszych orzeł witaminy C w żywności należą: ziemniaki, kapusta, papryka, owoce dzikiej róży, czarna porzeczka, nać pietruszki, owoce głogu i jarzębiny, rokitnik, szpinak, acerola, pomidory, truskawki, kiwi, jarmuż i cytrusy.
Czy możliwy jest nadmiar witaminy C?
Teoretycznie tak. W praktyce jest to tak mało prawdopodobne, że prawie niemożliwe. Witamina C cechuje się doskonałą rozpuszczalnością w wodzie, dzięki czemu jej nadmiary z łatwością są usuwane z organizmu (zwłaszcza z moczem). Czasami wysokie dawki witaminy C (powyżej 1g dziennie) dostarczane wraz z suplementami mogą wywołać wysypki skórne i dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Rzadko, przy długotrwałym nadmiarze może rozwinąć się kamica dróg moczowych.
Witamina C lewo i prawoskrętna?
Nie każdy wie, że istnieją dwa rodzaje kwasu askorbinowego: kwas L-askorbinowy, który znamy jako witamina C wykorzystywany jest przez organizm człowieka, oraz kwas D-askorbinowy, którego nasz organizm nie potrzebuje. Można się spotkać z określeniem „lewoskrętna witamina C” w odniesieniu do kwasu L-askorbinowego. Forma ta jest jednak zupełnie niepoprawna. Spowodowana jest tym, że grupa hydroksylowa znajduje się w nim po lewej stronie, podczas gdy w kwasie D-askorbinowym po prawej. Faktycznie jednak, kwas L-askorbinowy jest prawoskrętny, gdyż padające na niego spolaryzowane światło skręca w prawą stronę.
Istotne fakty:
Witamina C może mieć wpływ na działanie niektórych leków, m.in. obniża skuteczność niektórych antybiotyków, leków przeciwuczuleniowych i przeciw psychotycznych. Przyspiesza również usuwanie z organizmu leków przeciwdepresyjnych. Co więcej, witamina C może mieć wpływ na działanie doustnej antykoncepcji hormonalnej. Badania potwierdziły, że dawka kwasu askorbinowego powyżej 1000mg może zwiększyć skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych takie jak: bóle głowy, depresja, nudności, wymioty, wzdęcia, wypadanie włosów, wzrost poziomu cukru we krwi. Obserwuje się również spadek ochrony przed zapłodnieniem.
Badanie przeprowadzone na ciężarnych zwierzętach ujawniły, że wysokie dawki witaminy C mają szkodliwe działanie na ich płody – nigdy nie udowodniono jednak podobnego działania u człowieka. Mimo to, kobietom ciężarnym nie zaleca się przyjmowania dużych ilości witaminy C.
W przypadku wykonywania badania krwi lub moczu zalecane jest odstawienie suplementów diety z witaminą C. Duże jej dawki mogą wpłynąć na wyniki badań laboratoryjnych określających poziom: glukozy, kreatyniny, bilirubiny, aminotransferazy alaninowej (ALAT), aminotransferazy asparaginianowej (AspAT), dehydrogenazy mleczanowej (LDH).
Diagnostyka i leczenie
Niedobór witaminy C można stwierdzić na podstawie wyników badań laboratoryjnych: morfologii krwi oraz pomiaru stężenia 25-hydroksycholekalcyferolu (markera do oznaczania niedoborów witamin). Wszelkie decyzje w tym zakresie podejmuje lekarz. W pierwszej kolejności należy ustalić przyczynę awitaminozy (niedoboru witaminy), od niej zależy dalsze leczenie. Choroby związane z zaburzeniami wchłaniania z reguły wymagają dłuższego leczenia. Niezbędna może okazać się wizyta u dietetyka, który zaleci prawidłową dietę dostosowaną do naszych potrzeb. W uzupełnieniu lekkich niedoborów oprócz diety stosuje się suplementy – także rozpuszczalną w wodzie „czystą” witaminę C. W przypadku wystąpienie poważnych objawów – m.in szkorbutu konieczne może być wdrożenie leczenia szpitalnego.
MG
Źródła:
- medonet.pl
- medme.pl
- medicover.pl
- diag.pl
- portal.abczdrowie.pl
- doz.pl
- wapteka.pl
- mp.pl