Witamina B12 określana również jako cyjanokobalamina lub kobalamina została wyizolowana po raz pierwszy w 1948 roku, opisu jej budowy dokonano w roku 1956. Należy do grup witamin dobrze rozpuszczalnych w wodzie, jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Reguluję proces produkcji czerwonych krwinek oraz innych komórek organizmu, bierze udział w metabolizmie węglowodanów i tłuszczów, jest istotna dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Najczęściej występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego, magazynowana jest w wątrobie i szpiku kostnym. Jest wchłaniana w jelicie krętym, aby jednak ten proces miał miejsce konieczna jest obecność czynnika wewnętrznego, produkowanego w żołądku przez komórki okładzinowe. Jakie funkcje w organizmie sprawuje witamina B12? Jakie są przyczyny, objawy i skutki jej niedoboru? Jak się je leczy?
Funkcje witaminy B12 w organizmie
Witamina B12 ma wiele funkcji, jest wykorzystywana w różnych procesach niemal w każdej części organizmu:
- posiada korzystny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego: pomaga wytworzyć powłokę ochraniającą nerwy i zapobiegająca ich uszkodzeniom;
- wykazuje korzystne działanie dla prawidłowej pracy układu pokarmowego;
- obniża stężenie lipidów;
- zmniejsza poziom zmęczenia;
- bierze udział w syntezie DNA;
- uczestniczy w procesie produkcji krwinek czerwonych, wpływa na prawidłowe działanie układu krwionośnego;
- korzystnie wpływa na zdrowie psychiczne;
- wspomaga tzw. „dobry nastrój”.
- Jedną z istotniejszych funkcji witaminy B12 jest regulowanie poziomu homocysteiy, której nadmiar może doprowadzić do rozwoju miażdżycy.
- Niektóre badania naukowe dowodzą, że witamina B12 może ochraniać przed nowotworami i chorobami psychicznymi i chorobą Alzheimera.
Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B12 zależne jest od płci i wuieku. Instytut żywności i Żywienia określił zalecane dawki na następującym poziomie:
- dzieci (1-3 lata): 0,9 μg/d;
- dzieci (4-6 lat): 1,2 μg/d;
- dzieci (7-9 lat): 1,8 μg/d;
- starsze dzieci i młodzież: 1,8-2,4 μg/d;
- dorośli: 2,4 μg/d;
- kobiety w ciąży: 2,6 μg/d;
- kobiety karmiące: 2, 8 μg/d.
Przyczyny niedoboru witaminy B12
Główną przyczyną niedoboru witaminy B12 są zaburzenia wchłaniania witamin z pożywienia oraz nieprawidłowa dieta. Wśród innych przyczyn można wskazać niedokrwistość złośliwą oraz zespół nieprawidłowego wchłaniania pooperacyjnego. Warto podkreślić, że w niektórych przypadkach przyczyny niedoboru witaminy B12 nie są znane. Na niedobór witaminy szczególnie narażone są:
- osoby z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi, m.in. z celiakią, chorobą Leśniowskiego-Crohna.
- osoby z niedokrwistością megaloblastyczną;
- osoby po przebytej operacji żołądkowo-jelitowej, szczególnie po usunięciu częściżołądka bądź jelita;
- osoby starsze – u dużej części seniorów (ok 10-30%) występuje stan zapalny błony śluzowej żołądka, który powoduje zmniejszenie wchłaniania witaminy B12;
- kobiety w ciąży i karmiące piersią;
- weganie i wegetarianie.
Objawy i skutki niedoboru witaminy B12
Objawy niedoboru witaminy B12 mogą pojawiać się stopniowo przez długie lata, często mylone są z innymi schorzeniami, gdyż niedobór tej witaminy daje niejednoznaczne, trudne do rozpoznania objawy:
- blada lub zażółcona skóra i białka oczu;
- uczucie przewlekłego zmęczenia – związane jest z niedokrwistością i zaburzona dystrybucją tlenu;
- uczcie mrowienia i kłucia w dłoniach i stopach;
- problemy w jamie ustnej: stany zapalne, owrzodzenia, uczcicie mrowienia, pieczenia lub swędzenia;
- zaburzenia widzenia, w skrajnych przypadkach – trwałe uszkodzenie nerwy wzrokowego;
- zaburzenia nastroju, możliwość rozwoju depresji;
- bóle i zawroty głowy oraz duszności – związane z niedotlenieniem.
Jednym z poważniejszych skutków niedoboru są nieprawidłowości w budowie komórek, krwinek czerwonych a nawet DNA – witamina B12 odgrywa bowiem istotna role w procesie ich produkcji lub przetwarzania. Kolejnym skutkiem, który należy wymienić jest możliwość uszkodzenia nerwów przy istotnym i długo trwającym niedoborze.
Witamina B12 jest obecna w mleku matki i przenika przez łożysko. Jej niedobór wiąże się ze zwiększonym ryzykiem dla płodu i niemowlaków. W czasie ciąży niedobór witaminy B12 wiąże się ze zwiększonym ryzykiem ograniczenia wzrostu wewnątrzmacicznego, co przedkłada się na niską (poniżej 2500g) masą urodzeniową, wady cewy nerwowej a nawet poronienia. Kobiety, które w czasie karmienia piersią stosują dietę wegetariańską mogą posiadać bardzo niski poziom witamin B12. Niedobór witaminy B12 u niemowląt może wywołać poważne i trwałe uszkodzenia neurologiczne; z tej przyczyny kobiety wegetarianki i weganki powinny porozmawiać z pediatrą na temat suplementacji.
Badania medyczne wykazały, że duże ilości kwasu foliowego mogą maskować negatywne skutki niedoboru witaminy B12 – koryguje niedokrwistość oraz uszkodzenia neurologiczne – w praktyce jednak negatywne skutki się nasilają.
Czy możliwy jest nadmiar witaminy B12?
Badania medyczne przeprowadzone do tej pory nie wykazały negatywnych skutków nadmiernego spożycia witaminy B12. U niektórych osób, jednorazowe spożycie dużej dawki tej witaminy może jednak wywołać reakcje uczuleniowe – najczęściej wysypkę skórną.
Dieta
Witamina B12 w naturalnej postaci występuje w mięsie, szczególnie w drobiu, owocach morza, mleku i jego przetworach (serach, twarogach, kefirach, jogurtach). Na niedobór witaminy B12 są szczególnie narażeni wegetarianie i weganie – również oni mogą jednak znaleźć tę witaminę w naturalnej postaci, w: płatkach zbożowych i drożdżach spożywczych. Dedykowanymi dla nich produktami są wzbogacone witaminą B12: mleko sojowe, mleko kokosowe, mleko migdałowe. Wegetarianie mogą raczyć się produktami pochodzenia mlecznego.
Diagnostyka i leczenie
Niedobór witaminy B12 wykrywany jest w wyniku przeprowadzenia morfologii krwi – bardzo często w diagnostyce różnych niejednoznacznych dolegliwości lub w trakcie rutynowych badań. Z reguły leczenie polega na zmianie diety na zbilansowaną, dodatkowa suplementacja witaminy B12 może zostać zalecona kobietom w ciąży, karmiącym piersią, weganom oraz wegetarianom. W rzadkich przypadkach podaje się witaminę B12 w zastrzyku, ma to miejsce np. u pacjentów borykających się z osłabieniem organizmu lub anemią. Zastrzyki mają postać domięśniową, są bolesne i wywołują skutki uboczne: wzdęcia, biegunki, świąd, wysypkę, ból w miejscu wstrzyknięcia oraz zaburzenia naczyniowe. Niestety nie wszystkie objawy spowodowane niedoborem witaminy B9 są odwracalne, poważne niedobory mogą doprowadzić do trwałych uszkodzeń – głównie w obrębie układu nerwowego.
Ciekawostka
Badania wykazały, że tylko kilka do kilkunastu procent populacji posiada odpowiedni poziom witaminy B12. Objawy niedoboru tej witaminy mogą nie występować wcale przez długie lata lub mogą powodować np. jedynie przewlekłe zmęczenie – objaw, którego przyczyn z reguły dopatrujemy gdzieś indziej. Choć brzmi to niewiarygodnie, witaminy B12 brakuje nam z powodu… higieny! Witamina B12 produkowana jest przez bakterie, z tej przyczyny nazwano ją „witaminą brudu”. Wykazano, że żyjące dziko małpy, w przeciwieństwie do ludzi posiadają wysokie stężenia witaminy B12, kiedy jednak trafiają do ogrodów zoologicznych, zaczyna im ich brakować, dlatego podaje im się witaminę w tabletkach.
MG
Źródła:
- medonet.pl
- medme.pl
- medicover.pl
- diag.pl
- portal.abczdrowie.pl
- doz.pl
- wapteka.pl
- mp.pl