Tłusty czwartek znany również jako zapusty, mięsopust, karnawał to dość specyficzne święto przypadające na ostatni czwartek przed wielkim postem, czyli 52 dni przed Wielkanocą w kalendarzu chrześcijańskim. tłusty czwartek jest ostatnim dniem karnawału, w Polsce oraz w katolickiej części Niemiec obecne są tradycje związane z „objadaniem się”. Jako, że data tłustego czwartku zależna jest od Wielkanocy, święto jest ruchome; w tygodniu następującym po tłustym czwartku wierni kościoła Katolickiego obchodzą tzw. środę popielcową, która stanowi pierwszy dzień wielkiego postu przygotowującego wiernych do zmartwychwstania Chrystusa. Analizując kalendarz chrześcijański – tłusty czwartek może przypaść pomiędzy29 stycznia a 4 marca.
Znając zwyczaje Chrześcijan związane z wielkim postem nietrudno odgadnąć pochodzenie tłustego czwartego -ponieważ w czasie wielkiego postu wierni powinni zachować wstrzemięźliwość w ilości i jakości spożywanych posiłków, tłusty czwartek – ostatni czwartek przed wielkim postem przyjął się jako taki dzień, w którym można się objeść, aby lepiej znieść ciężar zbliżającego się postu. Geneza tego święta sięga jednak pogaństwa, był to mianowicie dzień, w którym świętowano odejście zimy i nadejście wiosny.
Owe ucztowanie opierało się na jedzeniu tłustych potraw, szczególnie mięs oraz piciu wina. Zagryzkę stanowiły natomiast pączki – jednak nieco inne niż obecnie – przygotowywano je bowiem z ciasta chlebowego i nadziewano słoniną, skwarkami lub mięsem, smażono je przeważnie na smalcu. Taki model wytwarzania pączków idealnie wpisywał się w tłustą kuchnię polską. Zwyczaj jedzenia pączków w wersji słodkiej pojawił się w Polsce w okolicach XVI wieku – prawdopodobnie stanowi zapożyczenie z kuchni arabskiej. Popularny był zwyczaj, według, którego w jednym lub kilku pączkach ukrywano mały orzeszek lub migdał – ten, kto na niego trafił miał cieszyć się dostatkiem, szczęściem i powodzeniem. Nie jest do końca jasne, kto jest pomysłodawcą wypiekania pączków, prawdopodobnie pochodzą z rejonów Austrii i południowych Niemiec. Nijaki Erenburg twierdzi, że pomysłodawcą pączków jest kijowski piekarz Bałabuch. Podobne wypieki znane były także już w starożytnym Rzymie. Spożywanie wypieków podobnych do pączków nie jest typowo polskim zwyczajem, podobne wypieki można spotkać m.in. we Francji, w Niemczech i na Węgrzech – różnią się jednak ciastem, metoda wypiekania/smażenia oraz nadzieniem.
Współczesne pączki polskie stanowią wyrób cukierniczy w postaci ciasta drożdżowego z mąki pszennej, uformowanego na kształt spłaszczonej, mieszczącej się w dłoniach kuli (kulisty kształt pączka pochodzi z XVIII wieku, kiedy zaczęto do wypieków stosować drożdże). Pączki nadziewane są konfiturą lub marmolada, a następnie smażone w głębokim tłuszczu. Zdarzają się również pączki nadziewane dopiero po usmażeniu. Gotowy pączek jest lukrowany lub oprószony cukrem pudrem, czasami dodaje się posypkę z kandyzowanej skórki pomarańczy lub polewa pączki czekoladą. Pączek od czasów staropolskich pozostaje kalorycznym daniem, jeden przeciętny 60g pączek odpowiada 244kcal. Dane statystyczne opracowane przez Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu wskazują, że statystyczny Polak zjada w tłusty czwartek 2,5 pączka, Polacy tego dnia konsumują łącznie ok. 100 milionów pączków.
MG