Witamina A to ogólny termin, którego używa się powszechnie na określenie kilku substancji: przede wszystkim retinolu oraz jego pochodnych – retinoid; ponadto do witaminy zalicza się też beta-karoten i niektóre karetonoidy. Substancje te są dobrze rozpuszczalne w tłuszczach, odkładane są w tkance tłuszczowej i w wątrobie. Chociaż trudno o wystąpienie niedoboru witaminy A, jej nadmiar może być bardziej szkodliwy – niż przypadku innych witamin. Witamina A w formie retinolu występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego, w formie beta-karotenu określanego także jako prowitamina A – w produktach pochodzenia roślinnego. Witamina A wzmacnia układ odpornościowy, zapobiega powstawaniu nowotworów i poprawie wygląd skóry. Jakie jeszcze funkcje spełnia w organizmie witamina A? Jakie są przyczyny, objawy i skutki jej nadmiaru i niedoboru? Jak się je leczy?
Funkcje witaminy A w organizmie
Witamina A sprawuje w organizmie wiele ważnych funkcji, jest niezbędna do prawidłowego jego funkcjonowania:
- bierze udział w syntezie białek i przemian lipidów (tłuszczów);
- bierze udział w prawidłowym przebiegu procesów wzrostu;
- znacząco poprawia zdolności regeneracyjne komórek;
- korzystnie wpływa na zdolność widzenia, przyczynia się do utrzymania „zdrowia” oczu. Dzieje się tak dzięki zawartości w witaminie A rodopsyny – barwnika wzrokowego znajdującego się w siatkówce oka;
- odnawia naskórek;
- posiada potencjalne właściwości przeciwnowotworowe, szczególnie w przypadku nowotworów jelita grubego, stercza, piersi i płuc.
- działa przeciwzmarszczkowo – stymuluje wytwarzani elastyny i kolagenu;
- minimalizuje wrażliwość skóry na promienie UV.
Właściwości witaminy A doceniono w kosmetyce. Odnawia naskórek i nasila jego funkcję ochronną, zmniejsza też utratę wody ze skóry (zapobiega wysuszeniu). Badania dowiodły zdolność witaminy A do likwidowania drobnych zmarszczek oraz przebarwień. Z tej przyczyny należy ona do najbardziej popularnych i efektownych składników preparatów przeciwstarzeniowych. Sprawia, że skóra staje się elastyczna, jędrna i nawilżona. Inne badania potwierdziły skuteczność witaminy A w walce z trądzikiem. Jest ona również dodatkowym filtrem przeciw promieniom UV. Krem, który w swoim składzie posiada witaminę A warto posiadać w domu.
Dzienna zapotrzebowanie na witaminę A uzależnione jest od płci i wieku. Zgodnie z zaleceniami Instytutu Żywności i Żywienia ma sią następująco:
- dzieci: od 1 do 3 roku życia – 400µg;
- dzieci: od 4 do 6 roku życia – 450µg;
- dzieci: od 7 do 9 roku życia – 500µg;
- chłopcy: od 10 do 12 roku życia – 600µg;
- chłopcy: od 13 do 18 roku życia – 600-900µg;
- dziewczęta: od 10 do 12 roku życia – 600µg;
- dziewczęta: od 13 do 18 roku życia – 700µg;
- mężczyźni – 900µg;
- kobiety – 700µg;
- kobiety w ciąży – 750-770µg;
- kobiety karmiące – 1200-1300µg;
Większe zapotrzebowanie na witaminę A obserwuje się u osób z chorobami układu pokarmowego, podczas infekcji, przy stosowaniu diety niskotłuszczowej oraz narażone na długotrwały stres.
Przyczyny niedoboru witaminy A
Witaminę A pod różnymi podstacjami znajdziemy produktach zwierzęcych i roślinnych, z teoretycznego punktu widzenia trudno o wystąpienie niedoboru witaminy A. Wśród możliwych przyczyn takiego stanu wymienia się:
- zaburzenia wchłaniania witamin i składników odżywczych;
- nieprawidłowa, źle zbilansowana i zbyt uboga dieta (niedobory biała i tłuszczów);
- nadużywanie alkoholi i palenie papierosów;
- na niedobory witaminy A narażone są osoby na diecie wegańskiej i wegetariańskiej.
Objawy i skutki niedoboru witaminy A
Niedobór witaminy A ma różne objawy. Zalicza się do nich:
- przesuszoną, czasami wręcz szorstka skórę – zwłaszcza na łokciach, kolanach, ramionach i udach. Charakterystyczne jest, że suchość nie ustępuje po posmarowaniu balsamem lub kremem;
- niedowidzenie w nocy i o zmierzchu – tzw. kurza ślepota; ponadto opóźniona akomodacja oka w ciemnościach – przekraczająca 10 sekund wskazuje na niedobór witaminy A;
- suchość gałki ocznej – brak łez. Ważne jest, że długotrwały niedobór witaminy A może spowodować wysychanie rogówki i spojówki, w cięższych przypadkach może wystąpić nawet jej zmętnienie lub rozmiękczenie;
- zahamowanie wzrostu;
- zmiany w układzie nerwowym;
- zmniejszona odporność na infekcje.
Ponadto u kobiet obserwuje się zaburzenia miesiączkowania i zaburzenia płodności. Osoby starsze z niedoborem witaminy A czasami skrżą się na dzwonienie w uszach.
Przyczyny objawy i skutki nadmiaru witaminy A
Najczęstszą przyczyną nadmiaru witaminy jest jej nadmierne spożycie wraz z żywnością – np. dieta bogata w tłuszcze. Nadmiar może również zostać spowodowany przez nieprawidłową suplementację. Objawy nadmiaru witaminy A są niejednoznaczne, trudne w rozpoznaniu, należą do nich:
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe;
- zmiany w zabarwieniu skóry;
- drażliwość;
- powiększenie wątroby i śledziony;
- świąd skóry;
- bóle głowy;
- drgawki;
- światłowstręt;
- łamliwość paznokci;
- wypadanie włosów.
Nadmiar witaminy A jest szczególnie toksyczny dla płodu. Może wywołać rozwój wad wrodzonych. Z tej przyczyny kobiety ciężarne powinny unikać tłustych potraw, szczególnie wątróbki. Bezpieczna jest prowitamina A obecna w owocach i warzywach, beta-karoten jest przekształcony w witaminę A w takiej ilości jakiej organizm matki i dziecka potrzebuje.
Dieta
Witamina A jest obecna zarówno w produktach roślinnych jak i zwierzęcych, występuje dość powszechnie. Znajdziemy ją w wszelkiego rodzaju mięsie i rybach, w mleku i jego przetworach, w pieczywie, makaronie, margarynie, owocach i warzywach. Szczególnie duże pokłady – ponad 1500µg;na 100g zawiera wątróbka drobiowa oraz wątroba wieprzowa i wołowa.
Diagnoza i leczenie
Niedobór witaminy A wykrywany jest w wyniku przeprowadzenia morfologii krwi – bardzo często w diagnostyce różnych niejednoznacznych dolegliwości lub w trakcie badań rutynowych. W pierwszym kroku lekarz ustala przyczyny wystąpienia niedoboru. Po ich wyeliminowani zaleca się stosowanie diety wzbogaconej o tłuszcze, owoce i warzywa. W niektórych przypadkach także suplementację. Wszystkie objawy spowodowane niedoborem witaminy A są odwracalna i ustępują po uregulowaniu poziomu witaminy w organizmie. Osoby z nadmiarem witaminy A, często spowodowanym zbyt tłusta dietą będą musiały zmienić swoje nawyki żywieniowe ograniczając podaż tłuszczów. Większość negatywnych skutków nadmiaru witaminy A jest odwracalna, inaczej jest niestety w zmianach zachodzących w oczach – niestety nie zawsze można je odwrócić.
MG
Źródła:
- medonet.pl
- medme.pl
- medicover.pl
- diag.pl
- portal.abczdrowie.pl
- doz.pl